II. TÜRKİYE İÇİN YILLAR İTİBARIYLA İGE VE İGE’Yİ OLUŞTURAN ALT BİLEŞENLERİN GELİŞİMİ

II.I. Türkiye İçin İGE’nin Yıllar İtibarıyle Gelişimi

       Türkiye’nin yıllar itibariyle İGE gelişimine geçmeden önce Türkiye’nin İGE trendinin daha iyi yorumlanabilmesi için önceki yıllarda yapılan İGE hesaplama formülü değişikliğinin etkilerinden bahsedilmesinde yarar görülmektedir. 1999 yılında yayımlanan İGR’deki İGE formül değişikliğinin etkisi Tablo 4’te görülebilmektedir. Tablo 4’te yer alan eski formül sütunu söz konusu verilerin yer aldığı İGR’de bulunan İGE değerleridir. Yeni formül sütununda ise, İGE’ler bir önceki bölümde anlatılan en yeni formül kullanılarak hesaplanmıştır. Eski formülle hesaplanan İGE değerleri en son 1998 raporunda (1995 verileri ile) kullanılmıştır.

       1999 öncesi İGE’lerin eski ve yeni formül ile hesaplanmış değerlerini yansıtan Tablo 4’te formül değişikliği nedeniyle Türkiye’nin İGE değerlerinin azaldığı görülmektedir. 1995 verileri kullanılarak eski formüle göre hesaplanan İGE değeri 0,782 yeni formüle göre hesaplanan İGE değeri 0,068 puan gerileyerek 0,714’e düşmüştür. 1997 verilerilerinin değerlendirildiği 1999 İGR’de ise endeks hesaplamasına yeni ülkelerin katılmasının yanısıra, hesaplama yönteminde yapılan değişikliğin de etkisiyle Türkiye’nin İGE sıralaması bir önceki yıla göre 25 sıra gerilemiştir.

       1999 ve 2000 İGR’de formülasyon tamamlanarak 1975’ten itibaren beşer yıllık dilimlerle ülkelerin İGE değerleri yeniden hesaplanmıştır. 2005 İGR’de yer alan beşer yıllık trendler Türkiye’nin gelişimini gözlemlemeye ve diğer ülkelerle karşılaştırma yapılmasına olanak sağlamaktadır.

       1965 yılında Türkiye’nin İGE değeri 0,438 ile düşük insani gelişmişlik seviyesinde iken 1972 yılında orta gelişmişlik seviyesine geçmiştir. Tablo 5’ten de görüldüğü gibi, 1975-2003 yılları arasında Türkiye’nin İGE’si 0,163 değerinde artış göstermiştir. I.II alt başlıklı bölümde yer alan en son formüle göre yapılan hesaplama sonucu elde edilen değerlere göre oluşturulan yıllar itibarıyla ülkelerin İGE sıralamasında Türkiye 1975 yılında 0,587 İGE değeri ile 102 ülke arasında 56. sırada bulunurken, 2001 verilerine göre 96., 2002 verilerine göre 88., 2003 verilerine göre ise 94. sırada yer almıştır.

       2003 yılı verilerine göre Türkiye 0,750 İGE değeri ile yüksek insani gelişmişlik alt sınırından 0,050 değer aşağıdadır. Türkiye ile yüksek insani gelişmişlik alt sınırında yer alan “Trinidad ve Tobago” arasında 37 ülke bulunmakta olup, bu ülkelerin İGE sıralamasında sadece 0-0,050 aralığındaki farklar etkili olmuştur.

       Tablo 5’te görüldüğü gibi yıllar itibariyle Türkiye’nin İGE değerinin artmasına rağmen sıralaması düşerek 2003 yılı değerleriyle 94. sırada yer almıştır. İGR’lerde yıllar itibariyle İGE değerleri hesaplanan ülke sayısı değişiklik gösterdiğinden, ülkelerin sıralamalarında, yeni ülkeler için de endeks hesaplanmaya başlanmasının etkisi bulunmaktadır. Tablo 5’e göre, Türkiye 1975 yılında 56. sırada iken %54,9’luk dilimde yer almıştır. 2002 yılında ise, 88. sırada yer almasına rağmen %49,7’lik dilime girmiştir. Ancak, 2003 verilerine göre Türkiye 94. sırada yer alarak %53,1’lik dilimle yaklaşık 1975’teki seviyeye gerilemiştir. Nitekim, yıllar itibariyle ülke sayısındaki değişikliğin etkisini yok etmek amacıyla, 1975 yılında İGE değerlendirmesine alınan ülke sayısının sonraki yıllarda da sabit kaldığını varsayarsak, Türkiye 1975 yılında 56. sırada iken, 1980-1985-1990-1995 yıllarında 55. sırada yer almakta, 2000 yılında 42. sıraya yükselmekte ve 2003 yılında ise 55. sıraya gerilemektedir.