2011 İnsani Gelişme Raporu açıklandı

Türkiye İnsani Gelişme Endeksi değerini artırdı

BM Kalkınma Programı tarafından bugün İstanbul Bilgi Üniversitesi’nde açıklanan 2011 İnsani Gelişme Raporu’na göre, iklim değişikliğini yavaşlatmak, daha fazla çevresel yıkıma neden olmamak ve süregiden eşitsizlikleri azaltmak için tüm dünyada hemen cesur adımlar atılmadığı takdirde yüzyılın ortasına gelindiğinde dünyanın en yoksul ülkelerindeki ilerlemeler durabilecek, hatta gerileme başlayabilecek.

2 Kasım 2011, İstanbul — “Sürdürülebilirlik ve Eşitlik: Herkes İçin Daha İyi Bir Gelecek” adını taşıyan rapor, Kopenhag’da BM Kalkınma Programı Başkanı Helen Clark tarafından, ülkesinin karbondioksit salımlarını gelecek 10 yıl içinde yüzde 40 oranında düşürmeyi taahhüt eden Danimarka Başbakanı Helle Thorning-Schmidt ile birlikte açıklandı. Raporun Türkiye lansmanı ise İstanbul Bilgi Üniversitesi’nde BM Türkiye Koordinatörü ve UNDP Türkiye Temsilcisi Shahid Najam tarafından yapıldı.

2011 İnsani Gelişme Raporu, iklim değişikliği ve aşırı yoksullukla mücadele girişimlerini finanse edebilmek için uluslararası döviz işlem vergisi ya da parasal işlem vergisi gibi daha kapsamlı parasal olanaklar yaratılması yönündeki önerileri destekliyor. Raporda belirtilen tahminlere göre döviz işlemlerinden alınacak yüzde 0.005’lik bir vergiyle bile yılda 40 milyar dolarlık hatta belki daha bile fazla bir kaynak oluşturmak mümkün.

İnsani Gelişme Endeksi’nde Norveç birinci

Raporda, her yıl olduğu gibi, İnsani Gelişme Endeksi başta olmak üzere çeşitli politika başlıklarında pek çok veri ve bulgu da yer alıyor.

2011 İnsani Gelişme Endeksinde (İGE) Norveç, Avustralya ve Hollanda gibi ülkeler başı çekerken Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Nijer ve Burundi ise son sıralarda yer aldı.

Amerika Birleşik Devletleri, Yeni Zelanda, Kanada, İrlanda, Lihtenştayn, Almanya ve İsveç 2011 İnsani Gelişme Raporu’nda ilk on arasında yer alırken sağlık, eğitim ve gelir konularında endekste yapılan düzeltmelerle birlikte dünyanın refah düzeyi en yüksek ülkelerinden bazılarının ilk 20 dışında kaldığı, buna göre ABD’nin 4’üncü sıradan 23’üncülüğe, Kore’nin 15’inci sıradan 32’nci sıraya, İsrail’in de 17’ncilikten 25’inci sıraya gerilediği görülüyor.

ABD ve İsrail, raporun Eşitsizliğe Uyarlanmış İnsani Gelişme Endeksi’nde (EUİGE) özellikle gelir eşitsizliklerinden ötürü alt sıralara geriledi. Sağlık, eğitim ve gelir konularında görece eşitlikçi bir tablo sergileyen diğer ülkeler arasında örneğin İsveç 10’nculukta 5’inci sıraya, Danimarka 16’ncılıktan 12’nci sıraya, Slovenya da 21’incilikten 14’üncü sıraya yükseldi.


2010 İnsani Gelişme Raporu’nda 169 olan ülke ve bölge sayısı 2011 İnsani Gelişme Raporunda rekor düzeye çıkarak, Karayipler ve Büyük Okyanus’taki küçük ada devletleri ile ilgili daha gelişmiş verileri de yansıtacak şekilde 187’ye ulaştı. Yazarlar, 2011 ülke sıralamalarının bu nedenle 2010 tarihli rapordaki ülke sıralamaları ile karşılaştırılamayacağını belirtiyor.

Türkiye İGE değer ve sıralamasını reel olarak artırdı

Türkiye’nin yüksek insani gelişme kategorisinde olan 0.699’luk 2011 İGE değeri, ülkeyi 187 ülke ve bölge içinde 92’nci sıraya yerleştirdi. 1980-2011 yılları arasında Türkiye’nin İGE değeri 0.463’den 0.699’a çıktı ki bu yüzde 51’lik bir artışa ya da yıllık ortalama yüzde 1.3’lük bir artışa işaret etmekte.

2010 İGR’de Türkiye 169 ülke içinde 83’ncü sırada yer almıştı. Ancak, temel veri ve yöntemler kadar ülke sayısı da değişmiş olduğundan bu değer ve sıralamaları önceki raporlarda yer alan veri ve sıralamalarla karşılaştırmamak gerekiyor.

Reel İGE değerleri ile karşılaşma yapıldığında Türkiye’nin 2010 yılındaki endekse göre 2011’de üç basamak yükseldiği anlaşılıyor.

Türkiye’nin İnsani Gelişme Endeksi’ndeki reel değer artışında, milli gelir seviyesinin ekonomik krizden görece az etkilenmesi ve doğumda yaşam beklentisinin 72,2 yıldan 74 yıla çıkması rol oynadı.

1980-2011 yılları arasında Türkiye’de doğum anında umulan yaşam süresi 17.4 yıl, ortalama okullaşma süresi 3.6 yıl ve beklenen okullaşma süresi de 4.9 yıl uzadı. Türkiye’nin kişi başına düşen Gayri Safi Milli Geliri de 1980-2011 yılları arasında yüzde 119 oranında arttı.

Ancak Türkiye’nin 0.699’luk 2011 İGE değeri, yüksek insani gelişme grubunda yer alan ülkelerdeki 0.741 ortalamasının da, Avrupa ve Orta Asya’daki 0.751 ortalamasının da altında.

Türkiye’nin 2011 değerinden bu boyutlara ait endekslerin dağılımından kaynaklanan eşitsizlik ‘çıkartıldıktan’ sonra bu değer yüzde 22.5 kayıpla 0.542 düşüyor.

İnsani Gelişme Raporu’nda okullaşma, yaşam süresi ve kişi başı gelirdeki ulusal ortalamalara odaklanan İGE’nin tamamlayıcısı olarak tasarlanmış iki endeks daha var: Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi (TCEE) ve Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi (ÇBYE)

Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi ve Türkiye

Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi’ne (TCEE) göre İsveç, üreme sağlığı, yıl olarak okullaşma süresi, parlamento temsili ve iş piyasasına katılım bileşenleri hesaba katıldığında, toplumsal cinsiyet eşitliğinde dünya lideri konumunda. Toplumsal cinsiyet eşitliğinde İsveç’i Hollanda, Danimarka, İsviçre, Finlandiya, Norveç, Almanya, Singapur, İzlanda ve Fransa takip ediyor.

TCEE kapsamında yer alan 146 ülke arasında Yemen eşitsizliğin en yaygın olduğu ülke.

Türkiye’nin TCEE değeri 0.443 olup bu değer ülkeyi 2011 endeksinde yer alan 146 ülke arasında 77’nci sıraya yerleştiriyor. Türkiye’de 2011 seçim sonuçlarına göre oran artsa da 2010 itibariyle meclisteki sandalyelerden yüzde 9.1’i kadınlar aitti. Ülkedeki erkeklerin yüzde 46.7’si orta ya da lise eğitimi almış olmasına rağmen yetişkin kadınların yüzde 27.1’i orta veya lise düzeyinde eğitim almıştır. Her 100 bin canlı doğumdan 23’ünde kadınlar hamilelikten kaynaklanan sorunlar nedeniyle hayatını kaybetmekte. Erişkin doğurganlık oranı 1000 canlı doğumda yüzde 39.2. İş gücü piyasasına kadın katılımı ise kadınlarda yüzde 24 erkeklerde ise yüzde 69.6.

Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi ve Türkiye

Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi (ÇBYE) temiz su, yakacak ve sağlık hizmetlerine erişimin yanı sıra sadece gelir standartlarına bakarak anlaşılamayan resmin tamamını göstermeye yardımcı, temel ev eşyaları ve ev standartları gibi aile bazındaki etmenleri inceliyor.

Çok boyutlu yoksullukta, rapora gore, nüfusunun yüzde 92’si ile Nijer ilk sıradayken, yüzde 89 ile Etiyopya ve yüzde 87 ile Mali, Nijer’i takip ediyor. ÇBYE ile tespit edilmiş olan en yoksul 10 ülkenin tamamı Sahra Altı Afrika bölgesinde. Öte yandan en geniş çok boyutlu yoksul nüfus ise Güney Asya’da Hindistan, Pakistan ve Bangladeş’te yer alıyor. En yüksek ÇBYE rakamları bu ülkelerden elde ediliyor.

Türkiye’nin ÇBYE tahminleriyle ilgili olarak en yakın tarihli araştırma verileri 2003’e ait. Türkiye’de nüfusun yüzde 6.6’sı çoklu yoksunluklar içindeyken buna ilaveten yüzde 7.3’lük bir kesim de çoklu yoksunluklar karşısında hassas konumda. Türkiye’de çok boyutlu yoksulluk içindeki insanların hissetmekte olduğu yoksunluk yüzdesi olan yoksunluğun ‘payı’ (yoğunluğu) yüzde 42. Nüfusun çok boyutlu yoksul kesiminin payını ifade eden ÇBYE yoksunlukların yoğunluğuyla düzeltildiğinde ortaya çıkan rakam 0.028.

İnsani Gelişme Endeksi (İGE) Hakkında: İGE, ilk olarak 1990 tarihinde yayımlanmış olan İnsani Gelişme Raporu’nda ulusal kalkınmanın ölçülmesinde sadece ekonomik bir ölçüt olan Gayri Safi Yurt İçi Hasıla gibi yöntemlere alternatif bir ölçüt olarak ortaya koyulmuştur. İGE sıralamaları her yıl sağlık, eğitim ve gelir alanlarından derlenen en güncel uluslararası karşılaştırılabilir veriler ışığında yeniden hesaplanmakta. Eşitsizliğe Uyarlanmış İnsani Gelişme Endeksi (EUİGE) de geçen yıl yayımlanmış olan İnsani Gelişme Raporu kapsamında bir ulusal ortalamalar bileşik endeksi olarak iç eşitsizlikleri gereğince yansıtmayan İGE’nin bir tamamlayıcısı olarak Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi (TCEE) ve Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi (ÇBYE) ile birlikte gündeme getirilmiştir. Veri sınırlılıkları nedeniyle bu bileşik endeksler insani gelişmenin sivil katılım, çevresel sürdürülebilirlik ya da eğitim ve sağlık standartlarının eşitliği gibi aynı derecede önemli unsurlarını ölçümlememekte.

Rapor Hakkında: Her yıl yayımlanan İnsani Gelişme Raporu, BM Kalkınma Programı’nın editoryal olarak bağımsız bir yayınıdır. 2011 İnsani Gelişme Raporunu on dilde ve özel bölge dosyaları ve endekslerle ilgili ilave başvuru kaynaklarıyla birlikte ücretsiz indirmek için:

http://hdr.undp.org BM Kalkınma Programı hakkında bilgi için: www.undp.org
(son)

02.11.2011 17:00